|
Achtergrond, aureool en kader
|
Vele ikonen hebben een gouden achtergrond maar het is ook mogelijk hem te kleuren. Men kan daarvoor een transparante kleur gebruiken op basis van verdunde gele oker, ofwel een dekkende kleur op basis van Napelsgeel, lichtjes getint met gele oker of Veronese-groen, of ook nog van zinkwit met een beetje gele oker. Men moet zelf proeven doen want er zijn nog talloze mogelijkheden deze tint wordt in een plas opgebracht.
|
 |
- Daarna moet de aureool getrokken worden en het buitenste boordje van de ikoon.
- Gebruik hiervoor een wat donker mengsel van rood.
- Om de buitenrand te trekken kan men een lat gebruiken zoals op de foto hiertegenover getoond wordt. |
|
Kalligrafie
|
|
De kalligrafie is, zoals het vergulden, een kunst op zich. Het is dan ook sterk aan te bevelen eerst op papier te oefenen vooraleer de inscriptie op de plank aan te brengen. De inscriptie op de ikoon kan niet weggelaten worden want ze verleent de ikoon de spirituele aanwezigheid van de afgebeelde personen en maakt haar, na de wijding ervan door de priester, tot een publiek of privaat cultusobject.
Een belangrijke regel in deze etappe is het berekenen van de juiste afmeting van de inscriptie in verhouding tot de grootte van de ikoon. Een te grote inscriptie schaadt de harmonie; ze moet bescheiden blijven, maar desalniettemin goed leesbaar.
De keuze van de taal beperkt zich in het algemeen tot één van de traditionele liturgische talen van de kerk: Grieks, Slavisch, Latijn, Arabisch enz. En zal ook gemaakt worden in functie van de school waartoe de voorbeeldikoon behoort. Men kan de inscriptie ook aanbrengen in de landstaal en in dat geval kiest men een geschrift dat in harmonie is met het geheel (vele hedendaagse ikonografen kiezen voor een schrift dat dicht bij de "unciaal" staat).
|
 |
- Het kleurenmengsel voor de inscriptie is hetzelfde als voor de aureool en het buitenboordje.
- Gebruik hiervoor een penseel dat in perfecte staat is, want de inscriptie moet precies en net zijn.
- Schrijf de letters eerst zeer dun.
- Verdik de letters, gebruik makend van de breedte en de punt van het penseel, zoals men met een pen voor kalligrafie zou schrijven.
- Om de verticaliteit van de inscriptie te beklemtonen, de verticale lijnen van de letters dikker trekken. |
- Om de kalligrafie te doen hechten op het goud, de kleur mengen met wat ossegal of met zeep, en eenmaal gedroogd de inscriptie fixeren met blonde schellak. |
De zijkant van de ikoon
|
 |
- Als op de zijkant van de ikoon levkas gelegd is moet men die kleuren met een wat donker rood (rode oker - gebrande sienna en een beetje zwart) of met een andere kleur die harmonieert met het geheel.
- Als men de houtkleur gelaten heeft, de zijkant zuiver maken en vernissen met een houtvernis. Men kan ze ook lichtjes tinten met verdunde notebolsterbeits maar vooraf alleszins uitproberen. |
|
Het slotvernis
|
|
Als de ikoon en de inscriptie klaar zijn dienst minstens drie maanden gewacht voor het vernissen, opdat de verflagen goed gedroogd en voldoende stevig zouden zijn.
Het traditionele vernis voor ikonen is olifa, een vernis op basis van gekookte olie waar een weinig droogsel aan toegevoegd is. Maar in onze dagen bestaat er een hele gamma aan vernissen, waarvan sommige dezelfde voordelen bieden als olifa (transparantie, samensmelten van de kleuren en luminositeit) maar niet de nadelen (oxidatie, stofopname en de moeilijkheid om het op te brengen). Het valt te betwijfelen of Roublev, als hij vandaag zou leven, olifa zou verkiezen voor het vernissen van zijn ikonen, en men ziet ten andere ook dat vele hedendaagse ikonografen olifa vervangen door moderne vernissen.
- De olifa
- Materiaal:
- Een liter gebleekte lijnolie meerdere dagen blootstellen aan het zonlicht.
- Koop in de apotheek 2,5 gr. Kobaltacetaat (machtiging vragen).
- Klaarmaken van de olifa:
- De olie verwarmen tot 280° en het kobaltacetaat toevoegen.
- Goed roeren met een houten!!! lepel en laten drogen.
- Andere bereiding:
- De olie, die vooraf in de zon al verwarmd is, opwarmen tot 150° gedurende 5 uren.
- Werkwijze bij het aanbrengen van de olifa:
- Een dikke laag olifa opbrengen.
- Het teveel met de hand afnemen en bewaren (dit kan opnieuw gebruikt).
- 2 uren laten drogen en dan de rest van de olifa afnemen met zijdepapier.
- Om het kwartier met de hand over de olie strijken om ze beter en beter uit te strijken en de matte plaatsen te voeden. Dit gedurende 2 tot 3 uren.
- Wachten tot de olie "trekt" en niet meer afgeeft, en dan snel en lichtjes met de palm van de hand over de ganse oppervlakte strijken.
- Twee en een halve maand beschermd voor stof laten drogen.
- Allerlei:
- Eiwitvernis
- Het wit van een ei nemen en het tot schuim kloppen tot men het met een mes kan snijden. Hierover een klein glas water gieten en het geheel afdekken tot de volgende dag. De vloeistof die op de bodem van het recipiënt gezakt is, is het vernis.
- In feite is het eiwit geen eigenlijk vernis, zoals men dit vandaag verstaat, maar het vormt een velletje waardoor de verflaag overal even mat gaat lijken. Het beschermt de verflaag voor de lucht en dient als isoleermiddel voor een eventueel later vernis. Een eigeelschildering krijgt meer glans naarmate het eigeel verhardt. Het eiwit volstaat om de schildering te beschermen en men kan zoveel lagen opbrengen als men verlangt. Er overheen kunnen ook nog retouches in de kleuren worden aangebracht.
- Eiwitvernis kan al opgebracht worden één maand na het beëindigen van de ikoon. Men doopt een breed en soepel penseel in de vloeistof, drukt het wat uit op de rand van het recipiënt, en brengt een dunne gelijkmatige laag aan. Twee tot driemaal herhalen tot een gelijkmatige eiglans bereikt wordt. Geen eiwit aanbrengen op de vergulde delen.
- Als een schilderwerk na dit vernissen een maand of zes in een vochtige ruimte staat, kan zich schimmelvorming voordoen. In dit geval de schimmels eenvoudigweg met een zachte borstel afvegen en een definitief vernis opbrengen.
- Synthetische vernis op waterbasis
- De beste synthetische vernissen zijn deze van Lascaux en Liquitex die het uitzicht van melk hebben. Ze worden verkocht voor hoogglans en mat, maar voor ikonen verdient het de voorkeur beide aan te schaffen en te mengen in gelijke delen, om een satijnglans te bekomen.
- Werkwijze bij het vernissen:
- Het vernis met 40 % water verdunnen
- De ikoon goed reinigen van alle stof enz.
- Goed roeren en aanbrengen met een borstel van 10 tot 15 mm. Gebruik zo soepel mogelijke borstels.
- 2 lagen zo dun mogelijk opbrengen: de eerste horizontaal, de tweede verticaal. Wacht voor de tweede laag tot de eerste volledig droog is en strijk geen tweemaal over dezelfde plaats. De opgelegde laag lijkt op verdunde melk die ongelijk over het paneel is uitgestreken, maar ze zal na 5 tot 10 minuten transparant worden. Niet aanraken tijdens het drogen.
- Nadeel van dit vernis: :
- Er kunnen geen retouches aangebracht worden. Het vernis kan maar afgenomen worden met trichloorethyleen.
- Het schellakvernis
- Zoals de goudlaag, kan ook de ganse ikoon vernist worden met schellak. Die moet verdund worden met alkohol van 90% en met een brede borstel
|
|
|
